قرارداد هوشمند چیست؟ قرارداد هوشمند یک برنامه کامپیوتری است که روی بلاکچین ذخیره می‌شود و بدون نیاز به واسطه و بر اساس شروط از پیش تعیین شده اجرا خواهد شد. این تکنولوژی یکی از بزرگ ترین دستاوردهای دنیای دیجیتال است که علاوه بر سرعت‌بخشی به فرایندها، امنیت و شفافیت بی‌نظیری را فراهم می‌کند. مزیت مهم اسمارت کانترکت در این است که به صورت خودکار اعتمادسازی می‌کند و به کمک آن دیگر نیازی نیست به طرف مقابل اطمینان کنید؛ بلکه به کد و اجرای بی‌چون و چرای آن اعتماد خواهید کرد.
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) در اصل یک کد دیجیتال است که در بستر بلاکچین قرار می‌گیرد و دستورات خاصی را به طور خودکار و بدون دخالت انسان انجام می‌دهد. اما کاربرد قرارداد هوشمند چیست و چرا تا این اندازه مهم شده است؟ جواب ساده است؛ با قراردادهای هوشمند، کارهایی مثل خرید، فروش یا انتقال دارایی بدون نیاز به بانک‌ها یا وکلا انجام می‌شود. اگر با بلاکچین اشنایی ندارید مطلب بلاک چین چیست؟ را مطالعه کنید. از این قراردادها می‌توان در حوزه‌هایی مثل بیمه، سلامت، املاک و حتی رأی‌گیری الکترونیکی استفاده کرد. خاصیت بی‌واسطگی و اتوماسیون این تکنولوژی، هزینه‌ها را کاهش داده و خطای انسانی را به شدت کم می‌کند. برای مثال تصور کنید یک دستگاه فروش آب معدنی را در مترو دیده‌اید. پول می‌اندازید، دکمه را می‌زنید و آب معدنی بیرون می‌آید؛ بدون اینکه فروشنده‌ای دخالت کند. قرارداد هوشمند هم دقیقاً همین کار را در فضای دیجیتال انجام می‌دهد. طبق تعریف سایت Investopedia: «قراردادهای هوشمند برنامه‌هایی خود اجرا هستند که در کد بلاکچین نوشته شده‌اند و امکان انجام تراکنش‌ها و توافقات بین طرفین را بدون نیاز به مرجع مرکزی، سیستم حقوقی یا اجرای خارجی فراهم می‌کنند». قراردادهای هوشمند مثل یک برنامه کامپیوتری عمل می‌کنند و در صورت تحقق شرایط، نتیجه مشخصی را تحویل خواهند داد. از زبان‌های برنامه‌نویسی خاصی مثل Solidity برای ایجاد این دستورات استفاده می‌شود. روند اجرای اسمارت کانترکت به این صورت است که ابتدا قرارداد هوشمند در بلاک چین نوشته و سپس روی شبکه‌ای مثل اتریوم مستقر می‌شود. هر وقت شرایط تعیین شده در قرارداد محقق شد، بلافاصله و بدون نیاز به تأیید شخص ثالث، دستور اجرا می‌شود. پس محور اصلی عملکرد قراردادهای هوشمند، یک منطق ساده و شفاف است: اگر یک شرط خاص برآورده شد، یک عمل خاص انجام شود. (IF condition → THEN action)
برای ساخت یک قرارداد هوشمند بلاک چین، باید شروط و مفاد قرارداد خود را به کمک یک زبان برنامه‌نویسی روی یک شبکه انتخابی پیاده‌سازی کنید. حتی اگر برنامه‌نویس حرفه‌ای نباشید، ابزارهایی هستند که این مسیر را برای شما ساده کرده‌اند. در ادامه می‌بینید که مراحل دقیق‌تر ساخت قرارداد هوشمند بلاک چین چیست؟ با طی کردن این مراحل، شما می‌توانید اولین قرارداد هوشمند بلاک چین خود را بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای بسازید. هر قرارداد هوشمند بلاک چین، از اجزای مشخصی مثل مفاد و شروط قراردادهای عادی تشکیل شده است که وجود همه آن‌ها برای عملکرد صحیح و کامل قرارداد ضروری است. بدون این اجزا، قرارداد نمی‌تواند شرایط را شناسایی کرده، تصمیم بگیرد یا به درستی اجرا شود. در موارد زیر می‌بینیم که اجزای اصلی قرارداد های هوشمند چیست و هرکدام چه نقشی دارند؟
قرارداد هوشمند در چندین ویژگی اساسی مثل نیاز نداشتن به واسطه، خودکار بودن اجرا و غیرقابل تغییر بودن، با قرارداد عادی یا سنتی متفاوت است. در حالی که قراردادهای سنتی وابسته به واسطه‌ها و قابل تغییر هستند، قرارداد هوشمند بلاک چین با استفاده از رمزنگاری و تکنولوژی غیرمتمرکز، شفافیت، سرعت و امنیت بیشتری فراهم می‌کند. در قراردادهای سنتی همیشه پای افراد واسطه و کاغذ بازی وسط است، اما در قرارداد های هوشمند، همه چیز اتوماتیک، بدون دخالت شخص ثالث و بر بستر شفاف بلاکچین انجام می‌شود. این یعنی دیگر نه از فسخ یک‌طرفه خبری هست، نه از جعل یا تغییر متن قرارداد. در جدول زیر به مقایسه تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد سنتی می‌پردازیم: قرارداد هوشمند در عین اینکه مزایایی مثل سرعت بالاتر، حذف واسطه‌ها و شفافیت دارد، معایبی هم مثل امکان وجود باگ در کد و آسیب‌پذیری در برابر هک را به همراه خواهد داشت. اگرچه قرارداد های هوشمند انقلابی در دنیای معاملات ایجاد کرده‌اند، اما دانستن محدودیت‌های آن‌ها به شما کمک می‌کند هوشمندانه‌تر تصمیم بگیرید. اینکه یک قرارداد بدون نیاز به اعتماد و با هزینه کم بین دو نفر اجرا شود، ایده‌آل به نظر می‌رسد اما باید مراقب باشید چون هر چقدر که سرعت و شفافیت این قراردادها بالاست، اگر امنیت کد درست نباشد یا شبکه بلاکچین به مشکل بخورد، می‌تواند دردسرساز شود. مزایای قرارداد هوشمند عبارتند از: معایب قرارداد هوشمند هم شامل موارد زیر می‌شوند:
در حوزه قرارداد های هوشمند، کلاهبرداری‌هایی مثل راگ پول (Rug Pull)، فیشینگ کیف پول ارز دیجیتال، سوءاستفاده از باگ‌های کدنویسی بسیار رایج هستند. حتی با وجود امنیت بلاکچین، همیشه امکان دارد افراد سودجو با روش‌های خلاقانه تلاش کنند دارایی کاربران را سرقت کنند. مهمترین روش‌های کلاهبرداری در قرارداد هوشمند چیست؟ راگ پول (Rug Pull): پروژه‌ای ایجاد می‌شود، سرمایه جمع می‌شود و ناگهان توسعه‌دهندگان ناپدید می‌شوند. فیشینگ کیف پول: با ایجاد نسخه‌های جعلی از سایت‌های معتبر، کاربران را فریب می‌دهند تا کیف پول خود را وصل کنند. سوءاستفاده از باگ‌ها: اگر قرارداد هوشمند بد نوشته شده باشد، هکرها می‌توانند از آن سوءاستفاده کنند. قراردادهای مخرب: بعضی قراردادها عمداً به شکلی طراحی شده‌اند که سرمایه را بدزدند. بدافزارهای بلاکچینی: گاهی کدهایی آلوده شده به بدافزار برای سرقت کلیدهای خصوصی طراحی می‌شوند. اگر می‌خواهید از قرارداد هوشمند بلاک چین استفاده کنید، باید قبل از هر کاری حواستان باشد که امنیت در این فضا فقط وابسته به کد نیست و باید خودتان هم دقت بالایی به خرج دهید. مهمترین راه‌های پیشگیری از کلاهبرداری‌های حوزه اسمارت کانترکت‌ها عبارتند از: همچنین، هرگز به وعده‌های بازدهی نجومی بی‌دلیل اعتماد نکنید. برای توسعه یک قرارداد هوشمند، زبان‌هایی مثل سالیدیتی (Solidity)، راست (Rust)، وایپر (Vyper) نقش کلیدی دارند. انتخاب زبان برنامه‌نویسی مناسب برای قرارداد های هوشمند بستگی به بلاکچینی دارد که قصد فعالیت در آن را دارید. انتخاب درست زبان می‌تواند پروژه شما را امن‌تر و بهتر کند. در جدول زیر به معرفی زبان‌های برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند می‌پردازیم: قرارداد هوشمند در حوزه‌هایی مثل دیفای، ساخت توکن، NFT و بازی‌های بلاکچینی، مدیریت هویت دیجیتال و حتی بیمه، کاربردهای فراوانی دارد. دیفای چیست؟ دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز به مجموعه‌ای از خدمات مالی گفته می‌شود که بدون واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و به کمک فناوری بلاکچین ارائه می‌شوند. اگر این سوال برای شما پیش آمده است که کاربردهای واقعی قرارداد هوشمند چیست، باید بدانید که هر کدام از این کاربردها نقش مهمی در گسترش دنیای دیجیتال ایفا می‌کنند و مهمترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
قرارداد هوشمند روی پلتفرم‌هایی مانند اتریوم، سولانا، پولکادات و بایننس اسمارت چین توسعه داده می‌شود. هر کدام از این پلتفرم‌ها ویژگی‌ها و مزایای منحصربه‌فردی دارند. برترین پلتفرم‌های قراردادهای هوشمند عبارتند از: وقتی از قرارداد هوشمند صحبت می‌کنیم، بلافاصله نام‌هایی مانند اتریوم، ترون، بایننس اسمارت چین و سولانا به ذهن می‌آید. اما بهترین بلاکچین برای توسعه قراردادهای هوشمند چیست؟ مهمترین بلاکچین‌های قراردادهای هوشمند عبارتند از: در این مطلب با مفهوم قرارداد هوشمند چیست و انواع اسمات کانترکت‌ها و متوجه شدید که چطور دنیا را تغییر داده‌اند. کاربرد قراردادهای هوشمند در حوزه‌های مختلف، از دیفای تا مدیریت زنجیره تامین، نشان می‌دهد این فناوری چه نقشی در آینده دیجیتال ما ایفا خواهد کرد. علاوه بر این، با بررسی برترین پلتفرم‌های قراردادهای هوشمند و بهترین بلاکچین‌های میزبان آن‌ها، یک نقشه راه جامع برای ورود به این دنیا در اختیار دارید. حوزه قراردادهای هوشمند بلاک چین فراتر از آن چیزی است که امروز می‌بینیم. با پیشرفت فناوری، قراردادهای هوشمند به بلوغ بیشتری می‌رسند و پروژه‌های بزرگ‌تر و گسترده‌تری را رقم خواهند زد. اگر علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری یا توسعه در این فضا هستید، شناخت دقیق انواع قرارداد هوشمند و اکوسیستم‌های آن اولین گام هوشمندانه برای شماست.
قراردادهای هوشمند پس از ثبت روی بلاکچین معمولاً غیر قابل تغییرند، زیرا بلاکچین ذاتاً تغییرناپذیر طراحی شده است. برای اعمال تغییرات باید نسخه جدیدی از قرارداد ایجاد شود. اعتبار حقوقی قراردادهای هوشمند بستگی به قوانین هر کشور دارد؛ در برخی کشورها به رسمیت شناخته می‌شوند اما در بسیاری مناطق هنوز چارچوب قانونی شفافی برای آن‌ها وجود ندارد. بله، با استفاده از فناوری‌های میان‌زنجیره‌ای (Cross-Chain) یا توسعه قراردادهای چندگانه، امکان اجرای قرارداد هوشمند بر روی چند بلاکچین مختلف وجود دارد. بله، قراردادهای هوشمند با خودکارسازی فرایندها و حذف واسطه‌ها می‌توانند خطر خطای انسانی را کاهش داده و به بهبود امنیت سایبری کمک کنند؛ هرچند آسیب‌پذیری در کدنویسی همچنان یک چالش است.
در این مطلب از صرافی ارز دیجیتال ایرانی زرین بیت، ضمن بررسی مزایا و معایب این قراردادها، به شما آموزش می‌دهیم که چطور یک قرارداد هوشمند در بلاکچین بسازید تا از مزایای آن بهره‌مند شویدقرارداد هوشمند چیست؟
نحوه کار قرارداد هوشمند
نحوه ساخت قرارداد هوشمند روی بلاکچین
در اولین گام، باید تصمیم بگیرید قرارداد هوشمندتان روی کدام شبکه اجرا شود. بلاکچین اتریوم به دلیل محبوبیت و پشتیبانی گسترده از قرارداد های هوشمند بهترین گزینه است، اما شبکه‌هایی مانند سولانا، بایننس اسمارت چین و آوالانچ هم گزینه‌های خوبی هستند.
زبان برنامه‌نویسی قرارداد به بلاکچینی که انتخاب کرده‌اید بستگی دارد. برای مثال، قراردادهای اتریوم اغلب با زبان Solidity نوشته می‌شوند. بعضی شبکه‌ها هم از زبان‌های دیگری مثل Rust یا Vyper پشتیبانی می‌کنند.
باید دستورات، شروط و رفتار قرارداد را به صورت دقیق و شفاف مشخص کنید. این کدها باید بدون ابهام باشند تا در صورت بروز شرایط خاص، قرارداد به درستی واکنش نشان دهد. توجه داشته باشید که اشتباهات کوچک در این مرحله می‌تواند باعث ضررهای بزرگ شود.
قبل از ثبت نهایی قرارداد روی بلاکچین اصلی، باید آن را در محیط‌های تستی مانند Remix IDE یا شبکه‌های آزمایشی مثل Rinkeby و Goerli آزمایش کنید. این کار باعث می‌شود خطاها و مشکلات احتمالی قبل از دیپلوی نهایی شناسایی شوند.
بعد از اطمینان از عملکرد صحیح، زمان آن می‌رسد که قرارداد را روی شبکه بلاکچین اصلی بارگذاری کنید. برای این کار به پرداخت کارمزد تراکنش (گس فی) نیاز خواهید داشت.
حالا کاربران می‌توانند با اسمارت کانترکت شما تعامل کنند. بسته به نوع قرارداد، ممکن است تراکنش انجام دهند، توکنی بگیرند یا خدمات خاصی دریافت کنند.معرفی اجزای اصلی قراردادهای هوشمند
موضوع، همان چیزی است که قرارداد حول آن می‌چرخد. می‌تواند مالکیت یک دارایی دیجیتال، فروش یک ملک، یا ارائه یک خدمت خاص باشد. برای مثال، در یک قرارداد هوشمند فروش انواع NFT، موضوع انتقال مالکیت یک اثر هنری دیجیتال است.
این قسمت شامل مجموعه‌ای از قوانین به صورت «اگر-آنگاه» (If-Then) است. یعنی قرارداد دقیقاً تعیین می‌کند که در صورت برآورده شدن چه شرایطی، چه عملیاتی باید انجام شود. این شروط پایه اصلی عملکرد خودکار و غیرقابل تغییر قرارداد هستند.
بلاکچین ذاتاً یک سیستم بسته است و به اطلاعات خارج از شبکه دسترسی ندارد. اوراکل‌ها به عنوان پل ارتباطی عمل می‌کنند و داده‌هایی مثل قیمت لحظه‌ای دلار، وضعیت آب‌وهوا یا نتایج یک مسابقه را از دنیای واقعی به قراردادهای هوشمند می‌رسانند.
قراردادهای هوشمند باید روی یک بلاکچین پیاده‌سازی شوند. اتریوم مشهورترین میزبان برای قراردادهای هوشمند است، اما بلاکچین‌های دیگر مانند بایننس اسمارت چین، آوالانچ، سولانا و کاردانو هم امکان اجرای قراردادهای هوشمند را فراهم می‌کنند.
قراردادهای هوشمند برای اجرا به داده‌های ورودی نیاز دارند؛ مثلاً یک تراکنش پرداخت یا تاییدیه یک هویت. در نتیجه اجرای قرارداد، خروجی‌هایی مانند انتقال توکن، ایجاد یک هش جدید یا اجرای یک تراکنش ایجاد می‌شود. صحت و شفافیت این داده‌ها برای عملکرد درست قرارداد حیاتی است.تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد عادی
قرارداد هوشمند
قرارداد سنتی
ویژگی
ندارد (اتوماتیک و مستقیم روی بلاکچین اجرا می‌شود)
دارد (وکلا، دفاتر ثبت، بانک‌ها و…)
نیاز به واسطه
غیرقابل تغییر بعد از انتشار
قابل تغییر و لغو توسط طرفین
تغییرپذیری
اطلاعات شفاف و عمومی در بلاکچین
اغلب غیر شفاف و خصوصی
شفافیت
بسیار پایین (در صورت امنیت کد بالا)
زیاد (امکان جعل امضا، تغییر مفاد قرارداد و…)
خطر تقلب
بالا (خودکار و فوری)
پایین (نیاز به مراحل قانونی و اداری)
سرعت اجرا
کم (بدون کمیسیون واسطه‌ها)
زیاد (کارمزد و کمیسیون واسطه‌ها)
هزینه
نیاز به اعتماد نیست (کد جای اعتماد را می‌گیرد)
نیاز به اعتماد به طرف مقابل یا واسطه‌ها
اعتماد
فضای دیجیتال (بلاکچین)
فضای فیزیکی (نهادها، مؤسسات حقوقی)
بستر اجرا
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
انواع کلاهبرداری در قراردادهای هوشمند و راه‌های پیشگیری
معرفی زبان‌های برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند
زبان مشابه
بلاکچین‌های سازگار
زبان برنامه‌نویسی
جاوا
اتریوم، بایننس اسمارت چین، آوالانچ، پالیگان
سالیدیتی (Solidity)
C و C++
سولانا، پولکادات، کازماس
راست (Rust)
–
اتریوم، سولانا، پولکادات
جاوا اسکریپت (JavaScript)
سالیدیتی
اتریوم
وایپر (Vyper)
سالیدیتی
اتریوم
یول (Yul)
–
نئو، اتریوم، استیم
پایتون (Python)
–
اتریوم، IBM Blockchain، نئو
جاوا (Java)
–
ریپل، استلار، ایاس
سی پلاس پلاس (++C)
کاربردهای قراردادهای هوشمند
قرارداد هوشمند باعث شده دیفای به دنیای واقعی وارد شود. در این حوزه، خدمات مالی مانند وام‌دهی، استیکینگ و ترید بدون نیاز به واسطه انجام می‌شود. نمونه‌هایی مثل یونی‌سواپ و آوه تنها با اسمارت کانترکت ممکن شده‌اند.
ساخت یک توکن جدید در بلاکچین، فقط با استفاده از قرارداد هوشمند ممکن است. استاندارد ERC-20 در اتریوم دقیقاً بر پایه قرارداد هوشمند بلاک چین نوشته شده است و تعیین ویژگی‌های توکن (مثل تعداد، نام و قابلیت انتقال) را ممکن می‌کند.
تمام مالکیت‌های دیجیتال، از تصاویر هنری گرفته تا آیتم‌های بازی‌های متاورسی، با کمک قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شود. انتقال NFT، تعیین مالکیت و انجام تراکنش‌های بازی‌ها بدون دخالت انسان، نتیجه مستقیم قراردادهای هوشمند است.
دیگر نیاز نیست اطلاعات شخصی خود را به شرکت‌های متمرکز بدهید. قرارداد هوشمند با رمزنگاری داده‌ها، فرآیند احراز هویت امن و غیرمتمرکز را ممکن می‌کند.
بانک‌ها می‌توانند تایید تراکنش‌ها، جمع‌آوری اسناد یا احراز هویت را بدون نیاز به نیروی انسانی انجام دهند.
رهگیری حمل‌ونقل کالاها از مبدا تا مقصد با قراردادهای هوشمند بسیار شفاف‌تر و غیرقابل تغییر می‌شود. تمام مراحل توسط اسمارت کانترکت ثبت و تایید می‌شود.
رأی‌گیری‌های غیرقابل‌دستکاری، یکی از دستاوردهای مهم قراردادهای هوشمند است. با این فناوری، شفافیت کامل و امنیت رأی‌ها تضمین می‌شود.
پرداخت خسارت بیمه به صورت خودکار و بدون واسطه، با استفاده از قرارداد هوشمند بلاک چین انجام می‌شود. این کاربرد در حال حاضر در کشورهای توسعه‌یافته به صورت آزمایشی پیاده‌سازی شده است.معرفی برترین پلتفرم های قرارداد هوشمند
اولین و معروف‌ترین پلتفرم برای ساخت اسمارت کانترکت، اتریوم است. قرارداد هوشمند اتریوم یکی از دلایل اصلی رشد دنیای دیفای و NFT بوده و همچنان پادشاه این حوزه است.
سولانا با پردازش سریع و هزینه پایین، به‌عنوان قاتل اتریوم شناخته می‌شود. این پلتفرم، فضای مناسبی برای توسعه انواع قرارداد هوشمند بلاک چین فراهم کرده است.
پلتفرم پولکادات با امکان برقراری ارتباط بین بلاکچین‌های مختلف (چندزنجیره‌ای)، ساخت قراردادهای هوشمند پیچیده را بسیار آسان کرده است.
آوالانچ خود را سریع‌ترین پلتفرم قرارداد هوشمند می‌داند. سرعت بالا و کارمزد پایین، آن را به گزینه‌ای جذاب برای توسعه‌دهندگان تبدیل کرده است.
محصول صرافی بایننس، BSC به دلیل کارمزد کم و سرعت بالا، میزبان صدها پروژه دیفای و بازی بلاکچینی شده است.
ویژگی منحصربه‌فرد تزوس، قابلیت به‌روزرسانی بدون نیاز به هاردفورک است. این قابلیت، آینده‌پذیری قراردادهای هوشمند تزوس را تضمین می‌کند.
ترون یکی از محبوب‌ترین بلاکچین‌های اشتراک‌گذاری محتوای دیجیتال است و قراردادهای هوشمند آن، قدرت بالایی در انتقال سریع دارایی‌ها دارند.
تون (TON) محصول تیم تلگرام محسوب می‌شود که با هدف ایجاد بلاکچین مقیاس‌پذیر و کاربردی برای قراردادهای هوشمند طراحی شده است.بهترین بلاک چین های قرارداد هوشمند
توضیحات
نام بلاکچین
مادر قراردادهای هوشمند؛ از ساخت توکن‌های ساده تا توسعه پروتکل‌های پیشرفته دیفای روی این شبکه انجام می‌شود.
اتریوم (Ethereum)
یکی از قدرتمندترین شبکه‌های قرارداد هوشمند، مناسب برای تراکنش‌های سریع و ارزان استیبل‌کوین‌ها مانند تتر.
ترون (Tron)
با کارمزد پایین و تایید سریع تراکنش‌ها، بستر محبوبی برای توسعه پروژه‌های دیفای و قراردادهای هوشمند است.
بایننس اسمارت چین (BSC)
با سرعت بالا و مقیاس‌پذیری عالی، امکان اجرای هزاران قرارداد هوشمند به صورت همزمان را فراهم می‌کند.
سولانا (Solana)
با تمرکز بر سرعت زیاد و هزینه کم، بستر مناسبی برای اجرای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهد.
آوالانچ (Avalanche)
شبکه‌های لایه دوم که با کاهش هزینه و افزایش سرعت، اجرای قراردادهای هوشمند را بر بستر اتریوم آسان‌تر می‌کنند.
آربیتروم، پالیگان و آپتیمیزم (لایه دوم اتریوم)
جمع بندی
سوالات متداول
قرارداد هوشمند چیست؟| نحوه کار قرارداد هوشمند
جدیدترین مطالب
خرید و قیمت رمز ارزها