توکن چیست؟ | آشنایی با توکن (Token) در ارز دیجیتال

توکن به دارایی‌های دیجیتالی گفته می‌شود که بر روی بلاکچین‌های مختلف ساخته می‌شوند و می‌توانند نماینده ارزها، حق مالکیت یا حتی دسترسی به خدمات خاص باشند. این دارایی‌ها به‌ واسطه قراردادهای هوشمند مدیریت شده و به کاربران این امکان را می‌دهند تا در دنیای دیجیتال مشارکت کنند. در این مقاله از زرین بیت، به‌طور کامل به بررسی مفهوم توکن، تاریخچه آن، نحوه کارکرد، انواع مختلف آن و کاربردهای متعددش در اکوسیستم ارزهای دیجیتال پرداخته خواهد شد. هدف از این بحث، روشن‌سازی این است که توکن چیست و چگونه می‌تواند در زندگی روزمره و پروژه‌های دیجیتال مورد استفاده قرار گیرد.

معرفی توکن

توکن یکی از مفاهیم کلیدی در دنیای ارز دیجیتال و بلاکچین است که به دارایی دیجیتالی گفته می‌شود که روی یک شبکه بلاکچینی موجود مانند اتریوم یا بایننس اسمارت چین ساخته شده و بلاکچین اختصاصی ندارد. این دارایی دیجیتال، به صورت کدهای رمزنگاری‌شده و تحت قراردادهای هوشمند اجرا می‌شود. اگر بخواهیم بگوییم توکن چیست به زبان ساده، می‌توان گفت که توکن نوعی سکه دیجیتال است که برای کاربردهای خاصی مانند سرمایه‌گذاری، رأی‌گیری در پروژه‌های غیرمتمرکز و ارائه خدمات دیجیتال به کار می‌رود. اگر با بلاکچین آشنایی ندارید حتما مطلب بلاکچین چیست؟ را مطالعه کنید.

توکن‌ها به دلیل سهولت ساخت، هزینه پایین ایجاد و قابلیت استفاده روی شبکه‌های موجود، به گزینه محبوبی برای پروژه‌های نوپا تبدیل شده‌اند. این دارایی‌های دیجیتال از طریق قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شوند. این قراردادها مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های از پیش تعیین‌شده هستند که اجرای دقیق عملیات مالی و مدیریتی توکن را تضمین می‌کنند.

تاریخچه توکن ارز دیجیتال

تاریخچه توکن‌ها، مسیری جذاب و پیچیده را از دنیای مالی سنتی تا فناوری بلاکچین طی کرده است. پیش از آنکه در سال ۲۰۱۷ رونق ICOها توجه‌ها را جلب کند، دنیای ارزهای دیجیتال شاهد اولین قدم‌ها در مسیر ایجاد توکن‌ها بود. یکی از نخستین نمونه‌ها، مسترکوین (Mastercoin) بود که در سال ۲۰۱۲ معرفی شد. این پروژه با استفاده از ایده لایه‌های اضافی برای بهبود عملکرد ارزهای دیجیتال، یک گام بزرگ در مسیر توسعه توکن‌های دیجیتال برداشت. مسترکوین که ارزش خود را به بیت کوین پیوند داده بود، نه‌تنها راه‌حلی نوین برای جمع‌آوری سرمایه ارائه کرد، بلکه به الگویی برای پروژه‌های مشابه تبدیل شد و پایه‌گذار تحولی بزرگ در دنیای بلاک‌چین شد که در ادامه بررسی می‌کنیم:

• اوج‌گیری ICOها و رشد توکن‌ها: از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، فضای ارزهای دیجیتال به‌تدریج میزبان پروژه‌هایی شد که از طریق عرضه اولیه کوین (ICO) اقدام به جذب سرمایه می‌کردند. اما در سال ۲۰۱۷ بود که این روش به یک ترند داغ تبدیل شد. بسیاری از سرمایه‌گذاران با دیدن رشد سریع قیمت‌ها، به این بازار هجوم آوردند و در همین زمان، توسعه‌دهندگان، استارتاپ‌ها و حتی سودجویان وارد میدان شدند و خطر کلاهبرداری افزایش یافت.
• ترکیدن حباب ICO و ظهور IEO: سال ۲۰۱۸ نقطه پایان دوره طلایی ICOها بود؛ بسیاری از پروژه‌ها یا شکست خوردند یا کلاه‌بردار از آب درآمدند. به‌دنبال این سقوط، عرضه اولیه صرافی یا IEO پدیدار شد. در این مدل، صرافی‌ها نقش واسطه را ایفا کردند تا فرآیند ارائه توکن‌ها شفاف‌تر و قابل اعتمادتر باشد. با اینکه این روش به کاهش ریسک کمک می‌کرد، اما همچنان امکان سوءاستفاده وجود داشت و برخی پروژه‌ها تنها با تکیه بر اعتبار صرافی‌ها، سرمایه جذب می‌کردند. در نتیجه، نهادهای نظارتی بار دیگر وارد عمل شدند تا از فعالیت‌های بدون مجوز جلوگیری کنند.

نحوه کار توکن ارز دیجیتال

در پاسخ به این سؤال که «توکن چیست و چگونه کار می‌کند»، باید گفت که این دارایی‌های دیجیتال با پیروی از قوانین برنامه‌ریزی‌شده در قراردادهای هوشمند، به‌صورت شفاف و تغییرناپذیر روی بلاک‌چین مدیریت می‌شوند. این ویژگی‌ها باعث شده است توکن‌ها در بخش‌های مختلفی مانند سرمایه‌گذاری، پرداخت‌های آنلاین و دسترسی به خدمات دیجیتال کاربرد گسترده‌ای پیدا کنند.

مقایسه توکن کریپتو با ارز دیجیتال

 در دنیای بلاکچین و فناوری‌های مالی نوین، درک تفاوت بین توکن و ارز دیجیتال اهمیت بالایی دارد. در حالی که هر دو واژه ممکن است در گفتگوهای عمومی به جای هم به کار روند، اما واقعیت این است که توکن و ارز دیجیتال از نظر ساختار و کاربرد با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند.

1. ارز دیجیتال: ارز دیجیتال، مفهومی گسترده‌تر است که شامل هر نوع پول الکترونیکی می‌شود؛ چه مبتنی بر بلاکچین باشد و چه نباشد. به طور ساده، ارز دیجیتال همان ارزش پولی است که به شکل دیجیتالی وجود دارد و می‌تواند از طریق ابزارهایی مانند کارت‌های بانکی یا کیف‌پول‌های الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد این نوع ارزها به وسیله نهادهای متمرکز (مانند بانک‌ها یا دولت‌ها) صادر و کنترل می‌شوند.
2. توکن: در مقابل، توکن کریپتو یک دارایی دیجیتال است که روی یک بلاکچین موجود (مانند اتریوم) ساخته می‌شود. توکن‌ها به خودی خود بلاکچین مستقل ندارند بلکه از زیرساخت یک شبکه بلاکچین موجود برای عملکرد خود بهره می‌برند.  

کاربردهای توکن‌ ارز دیجیتال

توکن‌ها در دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال کاربردهای بی‌شماری دارند که به تحولاتی چشمگیر در صنعت مالی، امنیت شبکه‌ها و حتی مالکیت دیجیتال منجر شده‌اند. از جذب سرمایه و برگزاری عرضه اولیه توکن‌ها (ICO) گرفته تا تضمین امنیت شبکه و تسهیل معاملات، توکن‌ها نقش‌های کلیدی در تسهیل تعاملات و گسترش فناوری‌های نوین دارند. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین کاربردهای توکن‌ها پرداخته خواهد شد.

• جذب سرمایه و برگزاری ICO: توکن‌ها در عرضه اولیه (ICO) به پروژه‌ها اجازه می‌دهند بدون ساخت بلاک‌چین اختصاصی، سرمایه جذب کرده و ارز دیجیتال خود را به بازار معرفی کنند. به همین دلیل، مفهوم توکن ارز دیجیتال به یکی از ابزارهای اصلی در تامین منابع مالی پروژه‌ها تبدیل شده است.
• پاداش به شرکت‌کنندگان در شبکه‌ها: کاربران با فعالیت در شبکه‌های بلاک‌چینی، توکن دریافت می‌کنند که انگیزه‌ای برای مشارکت فعال و افزایش کارایی شبکه است.
• انجام معاملات و پرداخت‌ها: توکن‌ها به‌عنوان وسیله‌ای برای انجام خرید ارز دیجیتال، پرداخت‌ها در شبکه‌های مختلف بلاک‌چینی و پلتفرم‌های وام‌دهی استفاده می‌شوند. این توکن‌ها مانند ارزهای سنتی عمل می‌کنند و امکان خرید و فروش کالا و خدمات را فراهم می‌آورند. 
• مالکیت دارایی‌های دیجیتال: برخی از توکن‌ها نمایانگر مالکیت دارایی‌های دیجیتال هستند و امکان خرید و فروش آن‌ها فراهم می‌سازند. این دارایی‌ها می‌توانند شامل آثار هنری دیجیتال، املاک مجازی مانند متاورس چیست؟ یا سایر اقلام منحصربه‌ فرد باشند. 
• حاکمیت در پلتفرم‌های غیرمتمرکز: توکن‌های حاکمیتی به کاربران اجازه می‌دهند در تصمیم‌گیری‌های مهم پروژه، رأی بدهند و در توسعه آن مشارکت کنند. این نوع توکن‌ها به‌ طور خاص  در شبکه و در پلتفرم‌های دیفای (DeFi) کاربرد دارند. 
• توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs): یکی از پرطرفدارترین انواع توکن‌ها، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) بوده که نمایانگر دارایی‌های منحصربه‌فرد دیجیتال مانند آثار هنری، گرافیک‌ها و املاک مجازی هستند. پیشنهاد میکنیم در این رابطه مطلب NFT چیست؟ را مطالعه کنید.
• مدیریت زنجیره تأمین: توکن‌ها در مدیریت زنجیره تأمین نقش مهمی داشته و با استفاده از آن‌ها، می‌توان حرکت محصولات را در زنجیره تأمین ثبت کرده و از تقلب و مشکلات مربوط به شفافیت جلوگیری کرد. این کاربرد توکن‌ها در شبکه‌های بلاک‌چینی باعث بهبود قابلیت ردیابی و اعتماد در تجارت می‌شود.

معرفی انواع توکن

توکن‌ها دنیای ارزهای دیجیتال را به مکانی پویا و پر از امکانات تبدیل کرده‌اند. هر نوع توکن با ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود، تجربه‌های جدیدی برای کاربران فراهم می‌کند. با شناخت بهتر از انواع توکن ، می‌توان دید که هر کدام از این توکن‌ها در فضای بلاک‌چین نقش متفاوتی دارند، از ایجاد تعاملات مالی گرفته تا تضمین شفافیت و افزایش مشارکت کاربران. در این دنیای نوین، توکن‌ها به ابزاری قدرتمند برای نوآوری و پیشرفت تبدیل شده‌اند. در ادامه نگاهی به انواع توکن‌ها داریم:

  توکن‌ کاربردی (Utility Token) 

این توکن‌ها مانند کلیدی برای باز کردن درهای خدمات و محصولات یا همان دسترسی به آن‌ها در پلتفرم‌های بلاک‌چینی عمل می‌کنند. از این نوع توکن برای پرداخت هزینه‌ها، دسترسی به ویژگی‌های خاص یا انجام تراکنش‌ها در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) استفاده می‌شود. معروف‌ ترین نمونه آن بیسیک اتنشن توکن یا BAT در اکوسیستم بریو (Brave) است.

توکن‌ امنیتی یا اوراق بهادار (Security Token)

توکن‌های امنیتی نمایانگر دارایی‌های واقعی مانند سهام، اوراق قرضه یا املاک هستند. آن‌ها تحت قوانین مالی قرار دارند و معمولاً برای جذب سرمایه به صورت قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این توکن‌ها باید نزد نهادهای نظارتی ثبت شوند و اغلب به عنوان پلی بین دنیای سنتی و دیجیتال شناخته می‌شوند.

 توکن پرداخت (Payment Token)

هدف اصلی این نوع توکن‌ها، ایجاد بستری برای پرداخت‌های سریع، ایمن و با کارمزد پایین است. برخلاف استیبل‌کوین‌ها، این توکن‌ها اغلب نوسان قیمتی دارند و بدون پشتوانه صادر می‌شوند. توکن‌هایی مثل ریپل و XLM برای تسهیل پرداخت‌های بین‌المللی طراحی شده‌اند.

توکن‌ معاملاتی (Transactional Token)

این توکن‌ها دقیقاً همانند ارز دیجیتال، برای پرداخت‌ها و معاملات در پلتفرم‌های مختلف بلاک‌چینی استفاده می‌شوند. استیبل کوین‌ها مانند تتر (Tether) یا دای (Dai) از جمله این توکن‌ها هستند که ثبات قیمت را به تراکنش‌ها می‌آورند.

توکن‌ حاکمیتی (Governance Token)

 در دنیای بلاک‌چین‌های غیرمتمرکز، این توکن‌ها به‌عنوان ابزار تصمیم‌گیری عمل می‌کنند. دارندگان این توکن‌ها می‌توانند در تغییرات پروتکل‌ها، تخصیص منابع و انتخاب مدیران شبکه رأی دهند و به این ترتیب در جهت توسعه شبکه‌ها مشارکت کنند.

توکن حاکمیتی (Governance Token)

دارندگان این توکن‌ها می‌توانند در رأی‌گیری‌های مربوط به توسعه و تغییرات یک پروژه بلاک‌چینی مشارکت کنند. این نوع توکن ابزار مدیریت غیرمتمرکز در پروتکل‌های DeFi است و به کاربران اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری‌های کلیدی مشارکت داشته باشند. از نمونه‌های مطرح می‌توان به توکن COMP در پروتکل Compound اشاره کرد.

توکن غیرقابل تعویض (NFT – Non-Fungible Token)

توکن‌های منحصر به فردی که نمایانگر دارایی‌های دیجیتال از جمله آثار هنری، گرافیک‌ها یا املاک مجازی هستند. این توکن‌ها به‌عنوان سند مالکیت عمل می‌کنند و به هنرمندان و خالقان محتوا این فرصت را می‌دهند که آثار خود را به‌طور منحصر به فرد در بازارها به فروش برسانند. هر NFT دارای شناسه منحصربه‌فردی است و برخلاف توکن‌های قابل تعویض، ارزش هر واحد آن با دیگری متفاوت است.

توکن قابل تعویض (Fungible Token)

این توکن‌ها ویژگی تقسیم‌پذیری و قابلیت جایگزینی دارند؛ یعنی هر واحد از آن با واحد دیگر برابر است. چنین ساختاری باعث می‌شود این توکن‌ها برای پرداخت‌های خرد یا سرمایه‌گذاری‌های جمعی مناسب باشند. توکن‌هایی مانند شیبا اینو (SHIB) یا دوج‌ کوین (DOGE) در این دسته قرار دارند.

نحوه ذخیره سازی توکن ها

نحوه ذخیره‌سازی توکن‌ها بسته به نیاز کاربران به امنیت و راحتی، می‌تواند متفاوت باشد و شامل روش‌هایی مانند کیف پول‌های نرم‌افزاری، سیستم فایل بین سیاره‌ای (IPFS) و کیف پول‌های سخت‌افزاری می‌شود. پیشنهاد میکنیم در این رابطه مقاله کیف پول سخت افزاری چیست؟ را مطالعه کنید.

وقتی صحبت از ذخیره این دارایی‌ها می‌شود، بد نیست ابتدا نگاهی بیندازیم به توک در شبکه؛ توکن‌ها در واقع نماینده دیجیتال ارزش، مالکیت یا امتیازی هستند که در بستر بلاک‌چین جا گرفته‌اند و شیوه ذخیره‌سازی آن‌ها مستقیماً با امنیت این دارایی‌های ارزشمند گره خورده است.

• یکی از رایج‌ترین روش‌ها، استفاده از کیف پول‌های نرم‌افزاری است که به دلیل رابط کاربری آسان، بسیار محبوب شده‌اند. این کیف پول‌ها به کاربران اجازه می‌دهند به‌راحتی دارایی‌های دیجیتال خود را مدیریت کنند، اما چون آنلاین هستند، در برابر خطراتی مانند حملات هکری آسیب‌پذیرند. نمونه‌های معروف این نوع کیف پول‌ها شامل Metamask، Enjin و Trust Wallet می‌شود که از بلاک‌چین‌های مختلف و پروژه‌های DeFi و NFT پشتیبانی می‌کنند. البته کاربران باید همیشه مراقب نسخه‌های جعلی این برنامه‌ها باشند.
• برای ذخیره‌سازی امن‌تر توکن‌ها، می‌توان از سیستم فایل بین سیاره‌ای (IPFS) یا کیف پول‌های سخت‌افزاری استفاده کرد. IPFS فایل‌های مربوط به NFT را به‌صورت غیرمتمرکز و رمزنگاری‌شده ذخیره می‌کند و احتمال تغییر یا سانسور آن‌ها را تقریباً از بین می‌برد. در این روش، هر فایل یک شناسه محتوا (CID) منحصر به فرد دریافت می‌کند که امنیت داده‌ها را تضمین می‌کند.
• کیف پول‌های سخت‌افزاری مانند Trezor و Ledger با ذخیره کلیدهای خصوصی به‌صورت آفلاین، بالاترین سطح امنیت را برای دارایی‌های دیجیتال فراهم می‌کنند و عملاً هک آن‌ها بدون دسترسی فیزیکی به دستگاه غیرممکن است.

نگرانی‌های امنیتی توکن‌ها

با توجه به افزایش چشمگیر حملات سایبری و کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال، نگرانی‌های امنیتی توکن‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند. از جمله مهم‌ترین این نگرانی‌ها می‌توان به کلاهبرداری در پروژه‌های جعلی، نبود قوانین و نظارت کافی، آسیب‌پذیری در برابر حملات سایبری، نوسانات شدید قیمت، مشکلات نقدینگی، نبود شفافیت در تیم و اهداف پروژه‌ها، و شکست‌های فنی یا اجرایی اشاره کرد.

طبق آمارهای بدست آمده از منابع معتبر، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاران حدود میلیاردها دلار از طریق هک کیف پول و کلاهبرداری‌های سرمایه‌گذاری از دست دادند. همچنین تخمین زده می‌شود بین ۳ تا ۵ میلیون بیت‌کوین به دلیل از دست رفتن کلیدهای خصوصی برای همیشه غیرقابل دسترسی شده‌اند.

این آمارها نشان می‌دهد که حفاظت از دارایی‌های دیجیتال به اقدامات جدی امنیتی مانند استفاده از رمزهای عبور قوی و منحصربه‌فرد، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای، استفاده از کیف پول‌های سرد، اجتناب از اپلیکیشن‌ها و سایت‌های جعلی و هوشیاری در برابر حملات فیشینگ نیاز دارد. کاربرانی که این نکات را نادیده می‌گیرند، دارایی‌های دیجیتال خود را در معرض خطرات بزرگی قرار می‌دهند.

توکن سوزی چیست؟

توکن سوزی به فرآیندی گفته می‌شود که در آن بخشی از توکن‌های یک ارز دیجیتال به طور دائمی از چرخه خارج می‌شوند تا دیگر قابل استفاده نباشند. این کار معمولاً با ارسال توکن‌ها به یک آدرس غیرقابل دسترسی انجام می‌شود، طوری که هیچ‌کس نتواند دوباره به آن‌ها دسترسی پیدا کند. هدف اصلی از توکن سوزی، کاهش تعداد توکن‌های در گردش و ایجاد کمیابی بیشتر است که می‌تواند باعث افزایش ارزش توکن‌های باقی‌مانده شود. این مفهوم دقیقاً مشابه کاهش عرضه کالا برای افزایش قیمت آن است و می‌تواند در مراحل مختلف عمر یک پروژه ارز دیجیتال انجام شود.

ایردراپ توکن چیست؟

ایردراپ ارز دجیتال یکی از روش‌های رایج در دنیای ارزهای دیجیتال برای معرفی یک پروژه جدید و جذب کاربران بیشتر است. در این فرآیند، تیم توسعه‌دهنده بخشی از توکن‌های خود را به صورت رایگان بین افراد واجد شرایط توزیع می‌کند. هدف از ایردراپ، ایجاد آگاهی درباره پروژه، افزایش جامعه کاربران و گاهی تشویق به انجام فعالیت‌هایی مثل ثبت‌نام یا معرفی به دوستان است. 

تفاوت توکن و کوین در چیست؟

اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، توکن نوعی دارایی دیجیتال است که بر بستر یک بلاکچین موجود ساخته می‌شود و بلاکچین مستقل ندارد. در مقابل، کوین‌ها دارای بلاکچین اختصاصی هستند و به عنوان ارز بومی شبکه خود عمل می‌کنند. برای مثال، اتریوم یک کوین است که روی بلاکچین مخصوص خود فعالیت می‌کند، در حالی که دای (DAI) یک توکن است که بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده و برای انجام تراکنش‌های آن، باید کارمزد را با کوین اتریوم پرداخت کرد.

به طور کلی، کوین‌ها بیشتر نقش پول دیجیتال را دارند و برای خرید، فروش یا انتقال ارزش استفاده می‌شوند؛ در حالی که توکن‌ها غالباً کارکردهای خاصی درون پلتفرم‌های دیجیتال دارند، مانند دسترسی به خدمات یا مشارکت در پروژه‌ها. تفاوت اصلی در این است که کوین‌ها از ابتدا با زیرساخت مستقل ساخته می‌شوند، اما توکن‌ها بدون نیاز به راه‌اندازی بلاکچین جدید، روی یک شبکه موجود توسعه می‌یابند. برای درک بهتر اینکه تفاوت کوین و توکن چیست، توصیه می‌کنیم مقاله جامع ما در این زمینه را مطالعه کنید.

جمع‌بندی

در پایان، می‌توان گفت که توکن‌ها به عنوان یکی از ارکان اصلی فناوری بلاکچین، نقش بسزایی در توسعه و تحولی که در دنیای مالی و دیجیتال شاهد آن هستیم، ایفا می‌کنند. توکن‌ها نه تنها در انتقال ارزش و پرداخت‌ها بلکه در فرآیندهای حاکمیتی، امنیت شبکه‌ها و حتی مدیریت دارایی‌های دیجیتال اهمیت دارند. حالا که به طور کامل پاسخ سوال توکن چیست ارز دیجیتال را دریافت کردیم، می‌توانیم بهتر درک کنیم که این ابزارهای دیجیتال چطور دنیای ما را به سمت تحول در نحوه تعامل و انجام معاملات می‌برند.

سوالات متداول